Litewskie krzyże i ich symbolika

Każdy kraj i każdy naród posiada swoją własną kulturę oraz symbole, które nierozerwalnie się z tą kulturą wiążą. Pozwalają one bez żadnych wątpliwości zidentyfikować konkretny naród, bo wiem są jedyne i niepowtarzalne. Tak jak dla Hiszpanii znaczące jest flamenco i corrida, dla Francji świat mody i croisanty tak dla Litwy najważniejszym symbolem są krzyże. Tradycja stawiania krzyży przy głównych komunikacyjnych traktach, na rozstajnych drogach, w gajach i na polach, pojawiła się na Litwie wraz z chrześcijaństwem i częściowo nasiąkła pierwiastkami pogańskimi. Bałtowie od zawsze czcili siły przyrody, dlatego tak bogate motywy roślinne w zdobnictwie.

Sztuka ludowa i zdobnictwo

Litewskie krzyże i przydrożne kapliczki w przeważającej części są wytworem sztuki ludowej, wpisanym dziś na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Twórcami są lokalni rzemieślnicy, którzy tę sztukę opanowali dzięki istnym przekazom z pokolenia na pokolenie. Ich wszechstronność jest ogromna zarówno pod względem prostoty czy bogactwa zdobniczego, jak i pod kątem materiałów i sposobu wykonania. Jedne z krzyży są typowymi drewnianymi konstrukcjami, rzeźbionymi przez lokalnych snycerzy, inne, to konstrukcje budowane z kamieni z elementami będącymi świadectwem kunsztu miejscowych kowali. Niektóre z nich są nawet malowane. Najczęściej wykorzystywanymi motywami zdobniczymi są figury świętych, motywy roślinne, ptaki i słońce. Wyraźnie różni się też zdobnictwo i zasady konstrukcji zależnie od regionu. Przykładowo krzyże stawiane na tzw. Małej Litwie czy Mierzei Kurońskiej są drewniane i bogate w motywy roślinne. Na ewangelickich cmentarzach króluje metal i kamień. Z kolei na Żmudzi stojące przy drogach krzyże były wysmukłe, zgrabne, ich ozdobne drzeworyty wyglądały jak koronki z drewna; lub miały gruby trzon, na którym przeplatało się mnóstwo figur, i bardziej przypominały rzeźby.

Funkcje

Rola litewskich krzyży jest bardzo różnorodna. Jedne z nich pełnia typową funkcję nagrobków w miejscach pochówku zmarłych, inne, dla upamiętnienia ważnych religijnie miejsc, związanych z wierzeniami w obdarzanie łaską, miejsca uświęcone, często stawiane przez okoliczną ludność jako sposób podziękowania. W okresie panowania władzy radzieckiej, kiedy religia i wierzenia były potępiane krzyże stanowiły jedyny sposób na wyrażenie swoich przekonań, identyfikowanie się z religią, dzięki czemu stały się symbolem narodowym. Szczególnie dużo takich krzyży można spotkać na Żmudzi, Aksztocie, Dzukiji. Znamienna jest też Góra Krzyżowa pod Szawlami, na której od XIX w. z przerwami stawia się krzyże z prośbą o łaski lub w podziękowaniu za nie. Obecnie szacuje się, iż stoi tam ponad 20 000 niezwykle artystycznych dzieł mistrzów ludowych i skromnych drewnianych krzyży. Wraz z pojawieniem się na Litwie krzyży wykształcił się na tym terytorium niespotykany nigdzie dotąd ludowy zwyczaj wznoszenia ich w dawnych pogańskich miejscach kultowych, przyjmując formę drewnianego, bądź kamiennego słupa, zwieńczonego kapliczką, wewnątrz której znajdowała się zazwyczaj rzeźba świętego, lub żelazny krzyż, a często zmodyfikowany symbol krzyża, ukryty pod wizerunkiem Słońca.

Vincas Svirskis

Krzyże litewskie tworzone przez tego artystę w drugiej połowie XIX i na początku XX wie4ku są małymi dziełami sztuki. Artysta był niezwykle płodny, a do dnia dzisiejszego w muzeach zachowało się około 50 jego prac. Można sobie wyobrazić, ile stworzył ich w rzeczywistości, stojących przy drogach i zapomnianych przez czas.Jego krzyże z mnóstwem figur świętych bardziej przypominają kompozycje rzeźbiarskie litewskiego baroku. Niektóre krzyże rzeźbiarza są szczególne, gdyż zawierają figury nie tylko w części fasadowej, ale otaczają cały trzon krzyża, osiągają poprzeczną belkę lub wierzchołek krzyża. Wszystkie swoje prace autor tworzył z jednego kawałka drewna, układając go korzeniami w górę, dzięki czemu uzyskiwał ciekawe odgałęzienia.

Ochrona

Krzyże litewskie, choć tak piękne i tak bardzo ważne w historii narodowej w znacznej części już nie istnieją. Te, które jeszcze pozostały, zachowały się do czasów obecnych są przechowywane w muzeach i nie powrócą na swoje dawne miejsca nigdy. Pozostałe przy drogach budzą zainteresowanie historyków i konserwatorów, a często na ich miejsce powstają nowe, wytwarzane obecnie przez miejscowych artystów. W opracowaniu był też szczególny album, który zamieścił prawie dwieście zdjęć litewskich krzyży, a przygotowywał go Adomas Varnas, litewski etnograf, na początku XX wieku. Dziś album w jedynym wydanym egzemplarzu znajduje się w muzeum stanowiąc świadectwo często dawno już nieistniejących obiektów.

			Lovetotravel Kontakt

Ważne: nasze strony wykorzystują pliki cookies